Recensie ‘Digivaardig sociaal werk’, Hans Versteegh
Hans Versteegh combineert het werkveld van sociaal werk met een passie voor technologie. Zijn inzichten, voorbeelden en ideeën zijn gebundeld in het zeer leesbare ‘Digivaardig sociaal werk’. Een must-read voor de sociaal werkers die zich realiseren dat digitalisering op alle vlakken in de maatschappij een gegeven is en dat dat dus gevolgen heeft voor je professionele inzet.
Minder abstract
De inzet van technologie binnen het sociaal werk was tot voor kort zeker nog geen gemeengoed. Sociaal werkers willen wel, maar weten vaak niet hoe en zijn nu op zoek naar antwoorden. Van nature is de beroepsgroep niet zo digitaal vaardig, en zijn sociaal werkers tot nu toe ook nog minder in aanraking geweest met verplichte verslaglegging en dossier-voering in registratiesystemen. Digitalisering als onderdeel van het werk is nog onbekend en levert zelfs weerstand op. De auteur is zelf sociaal werker in hart en nieren, en met name dat geeft het boek veel toegevoegde waarde.
Het boek gaat eigenlijk niet eens zozeer over techniek, maar vooral over het zich door ontwikkelende sociaal werk in een digitale maatschappij. De (persoonlijke) ervaringen, de luchtige, prettige schrijfstijl en de vele voorbeelden brengen het thema ‘digitalisering’ dichtbij wat het plots een stuk minder abstract en bedreigend maakt. De voorbeelden zijn klein en behapbaar; geen grootste digitale revoluties, maar alledaagse, voorstelbare situaties waaraan een bescheiden digitale component werd toegevoegd. Precies de aanpak die sociaal werkers nodig hebben om drempelvrees te overwinnen.
Eerste deel
Het eerste deel van het boek geeft je in vogelvlucht een beeld van wat digitalisering behelst, maatschappij-breed en specifiek voor de zorg en het sociaal werk. Een belangrijk element hierin is ‘digitale inclusie’ (iedereen moet kunnen blijven meedoen, ook online), een onderwerp waar mijns inziens een grote rol is weggelegd voor sociaal werkers. Dit op zichzelf onderschrijft al waarom de digitaliseringsslag gemaakt moet worden in het sociaal werk. Hoe kun je anderen tenslotte goed ondersteunen en digitale inclusie bevorderen, als je zelf niet digitaal vaardig bent?
De auteur laat door het boek heen een vergelijkbaar geluid horen: niet meedoen is feitelijk geen optie. Terecht doet hij een dringend beroep op het werkveld om de handschoen op te pakken. ‘Als je niet digitaal gaat als sociaal werker diskwalificeer je jezelf als professional’. Ik ben het daarmee eens, en herken ook de stroperigheid en traagheid van veranderen die hij signaleert.
Zomaar wat losse aandacht voor wat digitale ontwikkelingen gaat ons niet helpen. We moeten een heel nieuw type sociaal werk ontwerpen, ‘digital first’ zelfs in sommige gevallen, waarbinnen digitalisering een vanzelfsprekend en expliciet onderdeel is van het werk. Zoiets ontstaat niet vanzelf. We moeten daar actief werk van maken, binnen bestaand aanbod en werkwijze en binnen de opleidingen.
Tweede deel
In het tweede deel van het boek lezen we wat de sociaal werker, en andere stakeholders binnen het sociaal werk, denken van digitalisering. Het spitst zich toe op de inzet van social media. Implementatie van digitalisering in het algemeen wordt kort besproken. Het derde deel richt zich op de toepassing van digitalisering. Er worden een paar prettig concrete casussen besproken, voorbeelden uit de werkpraktijk van de auteur.
Daarna volgt een opsomming van een groot aantal apps en digitale initiatieven. Interessant, maar – mij verplaatsend in de sociaal werker – ook wel weer verwarrend, want heel toepasbaar zijn ze niet. Bijvoorbeeld de ‘Edible’, een pil die lichaamsfuncties meet, of humanoïds, zorgrobots. Het inkijkje is zinvol, maar ik kan me voorstellen dat het ook juist weer onzekerheid oproept als je als werker praktisch aan de slag wilt. Het boek eindigt gelukkig praktisch, met tips voor beginners, het stellen van doelen voor jezelf en het oplossen van knelpunten.
Wat mij betreft vinden we in dit gedeelte van het boek ook aandacht voor de belangrijkste vraag: ‘hoe waardeer jij online contact?’. De auteur nodigt je uit je grondhouding jegens digitalisering te onderzoeken. Hij doet dit op een open en respectvolle manier, zonder oordeel. Wie zich bezighoudt met implementatie van digitalisering in de hulpverlening weet dat de grondhouding en competenties van professionals de doorslaggevende factor vormen voor succes. Heel belangrijk dus om hier aandacht voor te hebben.
Voor wie is het boek?
‘Digivaardig sociaal werk’ is een bijzonder geschikt boek voor wie al een tijdje meedraait in het sociaal werk en nog vragen of aarzeling heeft om nieuwe technologie in het werk in te passen. Voor wie net van de opleiding komt zal het boek misschien wat minder aanspreken, omdat vaak wordt verwezen naar de ‘oude situatie’ die juist voor jongeren al niet meer zo herkenbaar is.
Ook techniekleveranciers zouden er goed aan doen dit boek te lezen. Het geeft een uitstekend inkijkje in hoe de gemiddelde hulpverlener technologie beleeft. Leveranciers zouden daar meer feeling mee mogen hebben bij het ontwikkelen van hun producten voor dit werkveld. Al met al is het boek een lezenswaardig nieuw standaardwerk, dat het onderwerp in de breedte beslaat.
Deze recensie Digivaardig Sociaalwerk is geschreven door
Myriam Limper
Implementatieadviseur e-health
